نمايي از انفجار گاما
تلسكوپ فضايي سويفت
كيهان شناسان در چند روز گذشته يك منبع عظيم اشعه گاما كشف كرده اند. احتمالا اين منبع عظيم، انرژي انفجار عظيم يك ستاره بسيار بزرگ و تبديل آن به يك سياه چاله است. اين انفجار عظيم حدود 6/12 ميليارد سال پيش اتفاق افتاده؛ حدود 900 ميليون تا 1100 ميليون سال بعد از انفجار بزرگ. بنا بر اين، ستاره اي كه عامل اين انفجار عظيم بوده، ستاره اي بسيار بزرگ بوده كه دوره عمرش خيلي زود پس از شكل گيري تمام شده و يك سياه چاله شده است. ستاره ها هر چه بزرگتر باشند و جرمشان بيشتر باشد، عمرشان كوتاه تر است. تلسكوپ فضايي سويفت، كه يكي از تلسكوپ هاي ناسا است و در ناحيه طول موج X و گاماي امواج الكترو مغناطيسي كار مي كند، منبع دقيق اين انفجار عظيم را شناسايي كرده است. پژوهشگران ناسا، اسم اين ستاره را GRB050904 گذاشته اند كه يعني مولد اشعه گامايي كه روز چهارم سپتامبر 2005 كشف شد . تلسكوپ فضايي سويفت از آغاز ماموريتش در نوامبر 2004، 71 منبع اشعه گاما كشف كرده است. اما اين از تمام منابع قبلي بسيار عظيم تر و پرانرژي تر بوده است. شدت اين انفجار به حدي بوده كه از هر كهكشان يا كوازاري بيشتر انرژي توليد كرده است. هر چند كه مدت اين انفجار حدود چند دقيقه بوده، اما پرنورترين و پرانرژي ترين انفجاري بوده كه بشر ثبت كرده است.
دكتر دونالد لمب، از كيهان شناسان دانشگاه شيكاگو و عضو محقق تلسكوپ فضايي سويفت گفت: اين انفجار همان چيزي بود كه ما انتظارش را داشتيم. اين پديده به ما كمك مي كند كه نحوه تشكيل كيهان در زمان هاي اوليه را بهتر درك كنيم.
نكته مهم در اين انفجار، زمان آن بود. داده هاي سويفت نشان مي داد كه اين انفجار حدود 6/12 ميليارد سال نوري از ما فاصله دارد، يعني انفجار در 6/12 ميليارد سال پيش اتفاق افتاده، در حالي كه عمر دنيا چيزي حدود 5/13 تا 8/13 ميليارد سال است. به نظر مي رسد كه ستاره هاي اوليه با ستاره هاي امروزي بسيار متفاوت بوده اند. احتمالا ستاره هاي اوليه كه فقط چند صد ميليون سال بعد از انفجار بزرگ شكل گرفته اند، بسيار بزرگ بودند و همان ها منبع تشكيل سياه چاله هاي عظيم كيهاني شده اند.
دكتر نيل گهرل، رئيس تيم پژوهشي سويفت در مركز پروازهاي فضايي ناسا از اين كشف بسيار خوشحال بود. او گفت: در حالي كه بزرگ ترين تلسكوپ هاي اشعه x و گاماي زميني تنها يك منبع اشعه گاما پيدا كرده بودند، اين تلسكوپ فضايي سويفت بود كه به اهميت اين منبع پي برد و آن را ثبت كرد.
پژوهشگران ناسا مي خواهند در چند روز آينده با تلسكوپ فضايي هابل هم از اين ناحيه عكس بگيرند. البته تا آن موقع از شدت اين انفجار بسيار كاسته خواهد شد.